04 nov Joop Hazenberg: Technologie de baas #data
Joop Hazenberg
“Mijn vrienden kijken glazig als ik het over technologie heb”
tekst: Auke Klijnsma
‘Technologie de baas is’ een indrukwekkend boek. Ik heb echt een beter beeld gekregen over de impact van de technologisering. Joop Hazenberg legt duidelijk en stap voor stap uit wat de nieuwe golf van technische doorbraken gaat betekenen. Van zelfrijdende auto’s tot fabrieken die volledig door robots worden bemand, van computers die eerder dan dokters je gezondheidstoestand kunnen analyseren tot gamen met een VR-bril op.
Het boek is informatief. En het leest prettig. Joop kan moeilijke dingen goed uitleggen. Zijn verhaal is oprecht, toegankelijk en heeft voldoende onderbouwing waarmee het ook geloofwaardig is. Joop heeft zich een mening gevormd die overtuigend is. Ik denk dat dat de kracht van het boek is. Hij deelt veel kennis en is tegelijkertijd heel eerlijk en realistisch in wat de ontwikkelingen van de nieuwe industriële revolutie voor ons gaan betekenen. Er komt een periode die echt anders is. Deze revolutie is mooi en tegelijkertijd verontrustend. De ontwikkelingen zullen helpen problemen van deze tijd op te lossen en tegelijkertijd zal ons leven drastisch veranderen.
Ook heeft het boek een urgentie. Het is een feit dat we de komende jaren te maken krijgen met een reeks aan technologische vernieuwingen die een enorme impact zullen hebben. Op ons, op de arbeidsmarkt, op onze banen. Maar er is ook nog voldoende tijd om organisaties en de werkenden voor te bereiden op deze verandering. Er is nog tijd om te anticiperen over alles wat komen gaat. En dat is geruststellend.
Ik wil weten wie Joop Hazenberg is en hoe en waarom juist hij tot dit boek gekomen is. Ik wil zijn drijfveren om dit boek te schrijven leren kennen. Ik neem contact met hem op en hij wil meewerken aan het interview. Daar ben ik trots op. Zijn verhaal moet gedeeld worden.
Joop woont en werkt en Brussel en is drukbezet. Ik heb zelfs aangeboden naar Brussel te komen, maar in overleg hebben we besloten het interview telefonisch te doen. Gek genoeg herken ik Joop zijn schrijfstijl in het telefoongesprek, in de manier waarop hij antwoorden geeft. Joop legt goed uit. Hij neemt de tijd om zijn antwoord te formuleren. En Joop heeft een belangrijke boodschap. Een boodschap die we moeten delen. Juist nu.
Over Joop Hazenberg
Joop Hazenberg (1978) is schrijver, spreker en adviseur. Sinds 2013 woont hij in Brussel en specialiseert zich daar als EU Watcher. Hij focust zich op twee onderwerpen die hoog op de Europese agenda staan: de digitale economie en duurzame energie. Hij heeft geschiedenis gestudeerd, in de politiek gewerkt, zat in de tweede kamer, bij buitenlandse zaken en toen 10 jaar lang in de journalistiek. Daarna schreef hij in totaal vijf boeken, maakte een documentaire, en was talloze keren in (internationale) media en op podia om te spreken over de toekomst van economie en samenleving. Naast het denkwerk is Joop veel in de natuur en heeft als hobby’s reizen en fotografie.
Wat is de basis voor dit boek ‘Technologie de baas’?
Wat ik allemaal om me heen zag op het gebied van de technologische ontwikkelingen heb ik opgeschreven in dit boek. Ik heb veel gezien op het gebied van robotisering en kunstmatige intelligentie. Ik heb al eerder geschreven over zelfrijdende auto’s. En ik volg de politieke ontwikkelingen in Brussel rondom technologische ontwikkelingen. Hierdoor heb ik wel een beeld over de dingen die komen gaan.
Ben je technologisch onderlegd?
Ik ben geen technologie-expert, maar dit boek is wel een specialistisch boek. Ik wil verbinding maken tussen de technologische ontwikkelingen en de maatschappelijke ontwikkelingen. Het is nodig. Technologische ontwikkelingen verdienen een meer prominente plaats op de politieke agenda. In Brussel is al wel debat over dit onderwerp, maar in Nederland nog nauwelijks. Er wordt wel wat gediscussieerd over wel of niet 5G, maar het kabinet is halfslachtig als het gaat om de echte impact wat de technologische ontwikkelingen op mens en bijvoorbeeld werk.
Is jouw boek een waarschuwing of wil je het onderwerp op de agenda zetten?
Het is vooral dat laatste. Ik vind dat onze regeringsleiders te weinig doen. Ook merk ik dat als ik de technologische ontwikkelingen met mijn vrienden bespreek dat ze dan een beetje glazig kijken. Ook bij vrienden en familie wil ik gewoon duidelijk maken wat er gebeurt en gaat gebeuren. Ik wil laten zien wat de toepassingen van techniek zijn en hoe die ons leven zullen veranderen. Dat is nog belangrijker dan hoe de politiek er mee omgaat.
Sta je alleen?
Zeker niet. Er zijn echt wel partijen die ermee bezig zijn. Bijvoorbeeld Hans Schnitzler. Maar dat zijn mensen die op de troepen vooruitlopen. Ik zie dat de belangstelling toeneemt en dat is ook logisch, er is nu een overgangstijd.
Wat zijn de dingen die nu echt gaande zijn?
Je kunt denken aan kunstmatige intelligentie en deep learning. Voorbeelden zijn google search en de smart speaker. Je kunt ook denken aan virtuele rechters en aan virtuele artsen die nu al uitstekende diagnoses kunnen stellen. Deze zaken zijn nu al gaande. En dat is nog maar het begin. De technologische innovatie zal enorme stappen zetten de komende jaren. Deze versnelling van innovatie komt doordat computers goedkoop zijn en doordat er steeds meer data beschikbaar is. Weet je dat steeds opnieuw 90 procent van de beschikbare data de laatste twee jaar is ontstaan?
Wat nu ook echt gaande is, is de robotisering. Er zijn al robots die sinaasappelen kunnen plukken. De verwachting is dat het aantal industriële robots tussen nu en 2025 zal verdubbelen. Het tijdperk van de vierde industriële revolutie is dus echt aangebroken. Er komt een periode die radicaal anders van karakter is. Juist omdat er tal van technologieën tegelijk doorbreken. Ik noemde al de kunstmatige intelligentie en de robotisering, maar je ziet ook doorbraken in connectiviteit, 3D-printen, blockchain en nanotechnologie. Zoveel nieuwe techniek tegelijkertijd zal een snel toenemende stroom aan innovaties opleveren en bestaande economische en sociale structuren ontregelen.
Om je in te leven, kun je nadenken over gezichtsherkenning. Probeer je eens in te leven wat er met gezichtsherkenning allemaal kan straks. IBM en Microsoft doen al voorspellingen wat er gaat gebeuren in onze steden door de grote toepassing van gezichtsherkenning. Camera’s registreren alles. Er zijn dan dus partijen die precies weten wie wat doet in de steden. Ik zie natuurlijk wel voordelen op bijvoorbeeld vliegvelden. Maar ik ben tegen camera’s en gezichtsherkenning in de publieke ruimte. Dat is gewoon te heftig. Big brother is dan echt realiteit. En het kan snel zo zijn. De software is al lang ontwikkeld en staat klaar. Het MKB staat klaar en weet straks alles van mijn koopgedrag. Dat wil ik niet. Ik wil ook geen drones in de lucht die alles registreren.
Ben je tegen deze ontwikkeling?
Ik ben niet overal tegen. Ik ben wel voorstander van de zelfrijdende auto. Die komt, nog wel met een stuur, maar die komt. Ik ben ook niet tegen 5G, maar we moeten ons realiseren dat dat het dataverkeer 6 tot 30 keer zal stijgen. Dat moet je allemaal maar kunnen bevatten. En dan niet alleen de burger, maar ook bedrijven en bijvoorbeeld de brandweer.
Smart city?
We zijn nog geen smart city. Daar kun je ook zelf keuzes in maken. Ik ben mijn huis aan het verbouwen en in mijn huis komt niets smarts. Ik heb daar geen zin in en geen behoefte aan. Ik kies ervoor om niet te leven in een smart city. Ik zet zelf mijn verwarming wel aan en uit.
Ik wil het graag hebben over de arbeidsmarkt. Eerst maar even over banen. Wat zijn volgens jou de onveilige banen die dus op afzienbare termijn niet meer bestaan?
Er zijn banen die echt gaan stoppen. De middenstand en veel winkels gaan het echt niet redden. Ook Amazon komt nu naar Nederland en nog weer meer winkels gaan daaraan onderdoor. Ik zag gisteren een affiche in de stad met de tekst ‘koop lokaal’, dat is goedbedoeld, maar de meeste winkels gaan het gewoon niet redden. Dat zijn de eerste klappen.
Ook de middenlaag in bedrijven zal het zwaar krijgen. Processen worden gedigitaliseerd en daardoor zullen er functies verdwijnen. Mensen die het echte werk doen in grotere organisaties, zeg maar aan de onderkant, die blijven werk houden. Maar dat werk wordt heel flexibel, met weinig zekerheid en laagbetaald. Ik vind dat de politiek hierin aan zet is. De politiek moet wat doen. De politiek knokt al wel voor meer zekerheid maar dat gaat in tegen de wetten van de economie en dat zal dus moeilijk zijn.
Een andere belangrijke ontwikkeling is dat niet de banen maar dat taken zullen verdwijnen. Een voorspelling is dat in 2025 de helft van de taken wordt geautomatiseerd, en dat is nu bijna dertig procent. Dus taken veranderen, maar banen blijven. De geschiedenis bewijst dat. Veel banen die we nu hebben, bestonden 100 jaar geleden ook al, denk aan een buschauffeur, een onderwijzer of een arts. Die banen blijven bestaan maar het werk gaat er heel anders uitzien. Neem de arts, veel taken zoals het stellen van een diagnose worden verder gedigitaliseerd. Het expertiseniveau gaat omhoog en het persoonlijk contact met de patiënt wordt belangrijker.
Het is echter niet nodig om alleen maar te doemdenken. De verwachting is dat in Europa de levensstandaard om hoog gaat. Er zullen banen verdwijnen, functies zullen andere taken krijgen, maar er zullen ook veel nieuwe banen komen. Het World Economic voorspelt dat er in Europa misschien wel 75 miljoen banen verdwijnen, maar dat er 130 miljoen banen voor terugkomen.
Wat zijn veilige banen?
Beroepen waarbij creativiteit, kritisch denken en overtuigingskracht vooropstaan zijn veilig. Deze beroepen zullen zelfs meer waard worden. Ook zijn beroepen met moeilijk te automatiseren taken veilig. Bijvoorbeeld tuinieren, ouderenzorg, vrachtvervoer, koken, en tandartsen. Dit zijn voor een computer buitengewoon complexe handelingen. Een flink aandeel op de arbeidsmarkt is dus veilig.
Wat voor mij een eye-oper was in jouw boek is de platformeconomie. Wordt alles Uber?
Het Ubermodel is heel zorgwekkend. Alles wordt platgeslagen en in een model geperst. Het geld gaat naar de kapitaalinvesteerders en de arbeid is flexibel en laagbetaald. Je ziet ook wel tegenhangers. In België kennen we listminute.be. Dit is een platform gesteund door de Belgische overheid, waarop mensen hun arbeid kunnen aanbieden. Het aanbod is heel divers, van mensen die websites bouwen, de hond uitlaten of de klusjesman. De gedachte is dat hiermee de lokale arbeid wordt geholpen, zodat het geld lokaal verdiend kan worden en dus in de lokale economie blijft. In Amsterdam is ook een club die transport aanbiedt voor lokale ondernemers. Hiermee kun je als consument dus lokaal kopen, en dus onafhankelijk blijven van de grote aanbieders als Amazon. Als je alles koopt bij Amazon betekent dat dat niet alleen de winsten naar Amerika gaan, maar belangrijker nog ook al je data. Dit is echt al gaande. 70% van de data van Europeanen gaan direct naar Amerika. De digitale globalisering is gaande.
Wat zijn jouw tips voor de werkende mens?
Het is niet nodig dat mensen leren coderen of om allemaal moeilijke boeken te lezen over kunstmatige intelligentie. Wel raad ik aan om je open te stellen voor wat er komt, lees wat er gebeurt, en bedenk wat dat voor jou en jouw baan kan gaan betekenen. Dat is het belangrijkste. Daarnaast moet je wel update zijn. Dus arbeidskrachten moeten zich trainen, bijvoorbeeld hoe met technologie om te gaan.
Wat raad je organisaties aan?
Organisaties moeten zich goed inleven in waar ze over 5 jaar staan. Ik raad ze aan te luisteren naar mensen die zicht hebben op de toekomst, want het kan echt heel hard gaan. Je weet het nooit, sommige startups gaan zo hard en kunnen daarom echt een bedreiging zijn. Startups zullen veel grote bedrijven vervangen, bijvoorbeeld ‘tikkie’ en ‘Apple pay’. Hoe snel is dat gegaan? Dat is waarschijnlijk het einde van de credit card.
Heb je nog een slotwoord?
Het komt wel goed in Nederland, want Nederlanders zijn flexibel. Je moet goed bedenken wat de impact van technologie is op jouw baan en jouw leven. Je kunt nog veel eigen keuzes maken.